Алаш көшбасшысы, мемлекет қайраткері Әлихан Бөкейханның рухына

 

Бас киім

(поэма

 

Тұлғасыз ұлт – тұлдыр ұлт. Өйткені тарихтағы

 ұлы сілкіністер – ұлы тебіреністен туады.

Ал, ұлы тебіреністер – ұлылардың ой толғанысы

 мен таным талқысынан күш алады.

Тұрсын Жұртбай. 

Сүйер ұлың  болса, сен сүй, сүйінерге жарар ол. 

Абай

І.

 

Бар бақыттан дәмеліміз туғаннан,

Жазуына мойынсұнбай тағдырдың,

Соңы тұйық, ұзын жолдар бұралаң,

кімді қайда қалдырдың?

 

Жұта-жұта жаспен бірге қайғыны,

Зарыққан жан тасқа үнсіз айналар...

Күпті жүрек, алаң көңіл түбінде    

Тәңір сүйсе, жайланар.

 

Сүйіншіле!  

Байтақ дала қуансын,

Тау жаңғырсын, орман-тоғай шуласын.

Іңгәлаған сәби үні тап-таза

аласталсын бұл ғасыр...

 

Көк аспанды қас-қағымда бұлт торлап,

Кеткен есе дәуірлерде қаншама.

Алып таулар асқақтығын жасырып,

бір мейірім аңсаған.

 

Тербетілер алты қанат ақ боз үй,

Әлди үнмен жырға тұнған бесігі,

Тобылғы сап қамшы ілген төріне,  

айқара ашып есігін...

 

-Азаттықтың таңы атты аңсаған,

Әулетіңе келді, ата, атұстар.

...Үш ұмтылып әрең тұрды орнынан,

жылап қалды қарт ұста.

 

-О, Жаратқан, бергеніңе мың шүкір,

Қойсам деп ем атын азан шақырып...

Құлағына сыбырлады үш рет:

«Әлихан» деп ақырын...

 

-Арысымдай айбынды бол, қайратты,

Елдің арқа сүйерісің, құлыным.

Арман деген тәтті екен ғой, тәтті екен,   

ей, ажалдың құрығы.

 

Тоқсандағы қарттың бөлек көңілі,

Шөпшегіне құндыз бөркін кигізген.

Ақ күмістей сақалына оралып,

сәби қолын сүйгізген...

 

Аманаты, қарт бабаның тілегі,

Қанша жылдар өтті, бүгін қабыл ма?

Құнды мұра – ескі қоңыр бөрігі

жоғалмапты... табылған.

 

Қанағаттың ізгі демін жұта алмай,

Көбі құл боп кеткен жылтыр бұйымға,

Кие бұйым – қадірлеген бас киім

ұрпағына бұйырған.

 

«Мұңмен шыққан тәтті күйге оралған»...

Жүрек нені меңзегендей расында?

Жиған байлық түкке алғысыз екен-ау,

жәдігердің қасында.

 

Орда бұзар жас алқымдап бүгінде,

Қайда апарар кемел ойдың асқары,

Әлихан кім?..

Адастым ба?.. Мен кіммін?

Терең ұға бастады...

 

...Бір ұзақ жол шақырады алысқа,

Өмір – күрес...

Өмір – бәйге жарысқан.

ІІ.

Жантебіреніс

Жанайқай: қазақтың оқыған азаматтары,

қазаққа осындайда қызмет етпегенде, қашан

қызмет етіп пайдамызды тигіземіз?!

 

Жантебіреніс: Азаттық таңы атты!

Тілекке құдай жеткізді! Күні кеше құл едік –

енді бүгін теңелдік!

Әлихан Бөкейхан.

 

Көз ілмеген дүние,

Көз ілмеген нәресте.

Құлаған тау. Көшкен қар.

Жоғалған із... бәрі есте.

 

Жалғыз аяқ жол бүгін

Даңғыл, көшке ұласқан.

Кіндігіміз – қара жер,

Төбемізде бір аспан.

 

Қалғымайды жан мүлде, 

Күйін оның бір кешем...

Қасым жырын қайталап,

Дүниемен тілдесем.

 

-«Ей, тәкаппар дүние»,

Мейіріммен қарашы:

Бұл – қазақтың даласы,

Бұл – қазақтың баласы.

 

«Ей, тәкаппар дүние»,

Жүрегіңмен қарашы:

Бұл – Алаштың даласы,

Бұл – Алаштың баласы.

 

-Қыран көрдім аспаннан,

Тұлпар көрдім даладан.

Төрт құбылаң түгел ме?

Күттің нені тағы алдан?

 

Дәуір, ғасыр, жылнама –

Қас пен көздің арасы...

Мұраты асыл адамзат, 

Қайда кетіп барасың?

 

-«Ей, тәкаппар дүние»,

Перзентіңмін, қазақпын,

«Ұлы өзегі тазарған»,

Рухым мықты, азатпын.

 

Ана тілім – тұмарым,

Үзілмеген жұлыным,

Желді күнгі теңіздің

Толқынындай ғұмырым.

 

Анам талай толғатқан,

Бабам қонған мекенім,

Бір сүйем жер ұқтырған,

Құт пен ырыс екенін.

 

«Ей, тәкаппар дүние»,

Алшы түскен асығым,

Азаттықтың өтеуі –

Алпамсадай асылым.

 

Сол азаттық жолында

Ерім қанша атылған?

Боз інгендей боздадым,

Жерім қанша сатылған?

 

Оңай олжа қайда бар?

Құн төледім қаныммен,

Шыбын жаным – садаға,

Жүрек таза, арыммен.

 

«Ей, тәкаппар дүние»,

Бұлбұл ұшқан көзімнен,

Ақиқатым – алдаспан,

Алыстадым өзімнен.

 

Өз-өзіме жау болдым,

Бармағымды тістедім,

Жақыныма көр қаздым,

Мен жасайтын іс пе еді?

 

Ез дегенім ер болды,

Батылданды қорқағым,

Таспа тілді жонымнан,

Ойға алсам қорқамын.

 

«Ей, тәкаппар дүние»,

Саған айтам сырымды:

Тауқыметім аз ба еді?

Арқалашы мұңымды.

 

Қатпар-қатпар тарихым,

Тарам-тарам жолдарым,

Ине сұққан тырнағым...

Бас бармақсыз қолдарым.

 

Жансыз кеудем қорғайды,

Иілмеген басымды,

Іштен тынып сімірдім,

Құрғап қалған жасымды.

 

«Ей, тәкаппар дүние»,

Болғаны көп, болмаған,

«Толарсақтан саз кешкем»...

Қорғамасаң, қорғама.

 

Шырылдаған бозторғай,

Қайғы жұтқан анасы.

Опа бердің сен кімге?

Кімдерге сен панасың?

 

Қаршығадай түйілген,

Кімге кінә тағасың?

«Жауды көрсе шыдамас,

Асыл ердің баласы».

 

«Ей, тәкаппар дүние»,

«Айтып-айтпай не керек?».

Сүйенерге ел керек,

Сүйсінерге ер керек.

 

Тірілгенде өлгенім,

Білесің бе кімге ердім?

Найзағайдай шатырлап, 

Махамбет боп шерлендім.

 

«ҚАЗАҚ деген атымды,

Өшіре алмас ешбір жау!».

Жанартаудай күркіреп, 

Қасым күйін кештім-ау.

 

«Ел бүгіншіл, менікі

ертең үшін» қымбаттым,

Алдаспандай мұқалмас, 

Ахмет боп тіл қаттым.

 

«Басыңды тік бәйгеге,

Бір халқыңның қамына...»,

«Оян, қазақ!» дей берем,

Міржақып боп тағы да...

 

«Ей, тәкаппар дүние»,

«Айтып-айтпай не керек?».

Қостайтұғын ел керек,

Бастайтұғын ер керек.

 

«Түзу қалам – қисайған,

өткір қалам – мүжілген

заман» өтті кертартпа,

жалғанды үміт үзілген.

 

Намыс буған ерлерім,

Тас түлекті сұңқардай,

Оза шауып жарысқан,

Алтын жалды тұлпардай.

 

Алаш рухын сімірдім, 

Жүрек сөзін тыңдаттым,

Ақ алмастай жарқылдап, 

Әлихан боп үн қаттым.

 

«Ей, тәкаппар дүние»,

Өзің қайда барасың?

Азаттықты ту еткем, 

Жүрегімде Алашым.

 

«Ей, тәкаппар дүние»,

«Айтып-айтпай не керек?».

Кездесерміз түбінде...

Жер дегенім дөңгелек.

 

-Мұраты асыл адамзат,  

Сырыңды ұқтым, толқыдым.

Бағың да аян, сорың да,

Жанарыңнан оқыдым.

 

Мұраты асыл адамзат,  

«Айтып-айтпай не керек?».

Рухы биік ел керек,

Рухы биік ер керек.

 

ІІІ.

Алтын тамыр. Тектілік.

 

«Шыңғыс ханның үлкен ұлы Жошы қыпшақ жерінің ауасы мен суын көргенде, бүкіл әлемде бұдан асқан жағымды жер болмайтынын, ауасы одан да жақсы, суы бұдан да тәтті, шалғындар мен жайылымдары бұлардың жерлерінен кең екенін көріп таң қалған еді».

 

Тарихшы Әл-Джузджани,

«Табакат-и Насири» атты еңбегінен.

 

Әлихан – хан тұқымы бола тұра, көзі тірісінде ешқандай атақ-даңқа құмартып, билікке ұмтылған емес.

Сұлтанхан Аққұлұлы.

Тірі болсам, хан баласында қазақтың хақысы бар еді, қазаққа қызмет қылмай қоймаймын.

Әлихан Бөкейхан.

 

Аллаға аян құстың тілі, тау-тастың,

Кімдер бірге? Кімдер мәңгі жауласты?

Түбіміз бір дейтін түркі жұртының

Түп тамыры тарихыммен жалғасты.

 

Тіл қат маған, өткен дәуір, өткен күн,

Кім береді шын бағасын өткеннің?

Ақиқаттың найзағайы жарқ етті,

белгісіндей ең алғашқы көктемнің.

 

Аңыз-дастан. Кім баһадүр? Кім батыр?

Биігінде Шыңғысхандай тұлға тұр.

Танып ал деп биік-биік тау жатыр, 

тауып ал деп өркеш-өркеш құм жатыр. 

 

Шындығым-ай... жүрек мұздай, сырғанақ,

Тұманды жол әлі талай сынамақ.

Тарихымның шежіресі – Отырар,

көне Сауран, Сарайшық пен Сығанақ.

 

Көкке ұшар сол даладан жыр түлеп,

Қолға қонар құсқанаты үлпілдеп.

Қанға бөгер табаныңның астында

қаситетті топырағы бүлкілдеп.

 

Басып өткен күшті, темір түмендер,

Хандар, бектер, арттырған-ды киеңді ел.

Жеті атасын жетік білген ұл ертең,

Қазақтың да арғы атасын түгендер.

 

Сұрақ. Жауап.

Кеше. Бүгін. Ақ. Қара.

Ақиқатты уақыт үнсіз сақтаған.

Ата. Бала. Дауласпайды ол тегін,

Ұрпағына құпиясын ақтарған:

 

-Кеше кіммін? Бүгін кіммін? Ертең кім?

Иесі кім мынау байтақ өлкенің?

Шындығымның көз жасына тұншықтым,

өгей ұлдай өтірікке өртендім.

 

-Иесі – сен, мынау байтақ өлкенің,

Айналайын, өссін деймін өркенің.

Уығы алтын ұлы қаған Шыңғыстың,

кірлемеген ақжаулығы Бөртенің.

 

Төрт құбыла. Теңдей еткен Тәңірім,

Жарты әлемге жүргізген бек әмірін.

Алты ғасыр билік еткен ұрпағы,

Жошы ұлысы – алтын қазық тамырың.

 

-Тасын түртсе тіл бітеді тарихқа,

Тарихымды бағаламау лайық па?

Тегім қандай? Ұлысымды білейін...

Пайда болған жоқпыз біздер ғайыптан.

 

-Біздің өлке – Дешті Қыпшақ даласы,

Сол даладан ұлылықты табасың.

Атажұрт деп бас иеді бағалап,

кие тұтар бүкіл түркі баласы.

 

Мекендеген Алтай, Дунай арасын,

Ертіс, Орал, Каспий, Арал жағасын.

Хорезм мен Сарыарқаға көз жетпес,

Не байқадың?  Ұлытауға қарашы...

 

Ұлық ұлыс, Алтын орда, Ақ орда,

Ұлысымда болған әсте бақ орда.

Терең кеткен тамыры алтын қазақтың,

төріне құт, мәңгі ырыс, бақ орнап.

 

Кім қызықпас жібек, шұға, манатқа?

Әуелгі – сөз. Ғылым, білім санатта.

Мейірімді жүзден аса қаласы

өркениеттің шоң үлгісін таратқан.

 

Бақ пенен сор түскен талай таласқа,

Құланбасы жазығында, Таласта.

Сарай Бату, Сарай Берке... сан ғасыр

Алтын орда салтанаты жарасқан.

 

Ханнан күтер соңғы үкім мен кесімді,

Ақ пен қара сан айқасқан. Кешірді.

Шынның жүзі, астарланған аңыз көп,

«Нар мойыны Бердібектей кесілді»...

 

Маңдайына бақ бұйырған қай ұлдың?

Тәлейіне тақ бұйырған қай ұлдың?

Жошы ұлысы. Аллаға аян.

Хан, бектің

атақ-даңқы күллі әлемге жайылды.

 

Дүниенің төрт бұрышын билеген,

Кімдер кімге алтын басын имеген...

Тарихымды парақтаса ұрпағым,

Жүрек сөйлер,

мен өлместей күйге енем.

 

Алтын орда. Ақиқатым, шындығым,

Ақиқатқа таласа алар кім бүгін?

Қансыраған...үзілмеген тамырым...

Сарыарқа мен Ұлытауда кіндігім.

 

Сұрақ. Жауап.

Ұрпақ қанша сыналған?

Адаспаған боранды күн, тұманнан.

Қазақтығым, азаттығым о, баста,

Хан тұқымы – төрелерден түп алған.  

 

Дешті Қыпшақ. Алтын орда. Тамыры.

Мұрагері – мәңгі қазақ хандығы.

Елдің көшін өрге сүйрер ер туар,  

Бодандыққа байланғанда тағдыры.

Көкжал Барақ, Бөкейхан мен Батыры,

Ер Мырзатай – тектіліктің ар туы.

Тұңғыш ұлы Нұрмұхамед төренің  

Жеті атадан асып-тасқан ақылы.

Арғы тегі – Алаша хан, Жошы хан,

«Ел ағасы, Қыр баласы, Уа, пәлі!»,*

Әлихан – нұр. Жаратқанның тартуы.

Тумысынан ерек болмыс, өткірлік,

Берілген-ді тектілігі арқылы.

Мысы басым,  

Жүрегінің түгі бар.

Жанартаудай өртеген

Жанарының жарқылы.

 

* * *

Елдің құны... Ердің құны... ал, қанша?

Азапталды, шырылдады жан қанша?

Хақы бар деп хан-төреде қазақтың,

Аянбады қасық қаны қалғанша.

Тереңдегем, шежіреден жай ұққам,

Аңыздардан шындық іздеу айып па?

Туған сәтте сүндеттелген, о, тоба...

Кіндігі де кесіліпті ғайыптан.

 

Сыр ұғатын даланың әр тасынан,

Кісі ақысын жеген емес жасынан,

Билер түзу, билік әділ болса деп,

Талап қойған сөз асырмай басынан.

 

Әр қазаққа жүрек болған Әлихан,

Әлсіздерге тірек болған Әлихан,

Жылағанның жасын сүртіп, құлатпай,

Қуанғанға тілек болған Әлихан.

 

Қазағымның тілі болған Әлихан,

Алашымның күні болған Әлихан,

«Адасқанның алды жөн...» бе, тар жолда

Жақсыға аға, іні болған Әлихан.

 

Қазағымның көзі болған Әлихан,

Алашымның сөзі болған Әлихан,

Жақыны – жат, досы – дұшпан. Кім қалды?

Таланғанда төзім болған Әлихан.

 

Қараңғыға шырақ болған Әлихан,

Шөлдегенге бұлақ болған Әлихан,

Жауабы жоқ жұмбақ пенен жұмақтың...

Тергеушіге сұрақ болған Әлихан.

 

Жеті жұртқа қорған болған Әлихан,

Алашына орман болған Әлихан,

Қос қанаты қайырылған қырандай,

Ажалы да қолдан болған Әлихан.

 

Сұрақ. Жауап. Кеше. Бүгін. Ақ. Қара.

Пенде бар ма бірін-бірі сатпаған?

Бәрі өткінші. Уақыт – жалғыз төреші,

Арыстар мен Әлиханды ақтаған.

 

Маңдайына бақ бұйырған қай ұлдың?

Тағдыры аян. Қапаландым, қайғырдым.

«Бір-біріңнің қандарыңды төкпеңдер»...*

Бір асыл тас жеткен еді Жошыдан,

Оны дағы ел-жұртынан айырдым...

 

Ой қаумалап өртенеді өзегім,

Сарқытындай ұлылардың көзі еді.

Қарашаның қамын жеген қаймықпай,

Кім сүйе алар Әлихандай өз елін?..

 

Кім сүйе алар Әлихандай Алашын?

Бауырына басқан қазақ баласын.

Ішкені – у, зор қасірет шеккені,

Жүрегімен сүйген байтақ даласын.

 

Бұл даланың жазылмаған заңы бар,

Тереңдігін жүрегі бар жан ұғар.

Тарих сөйлеп, ақтарылса шежіре,

Қатпарында елдің, жердің зары бар.

 

* «Әл-Бақара» сүресі, 84-аят

 

ІV.

Ақтоғай. Тоқырауын.

 

Жүйрік, қыран күшін қиянға салса, жұрт мақсатын орнына апарса, мұнан артық

не бақыт бар, бауырлар!

Қыр баласы.

Бір құс бар күміс тұмсық, қанаты алтын,

Ерекше киелі деп саналатын.

Ғайыптан қонған шығар Қаратасқа,

Хат алып келдім дей ме саған, халқым?..

 

Мәлім ғой құстың тілі даласына,

Сағынды-ау... бауырға сап бағасың ба?

Құпия тылсым бардай ұққан жанға

Сол құс пен Қаратастың арасында.

 

Қағаз ба сусып түскен қанатынан?

Мөлт етіп моншақ жасы таматындай.

Хат оқып бір жапырақ бала отыр,

Жап-жарық...

Сейілгендей қара тұман...

 

-Сен мені сағындың ба, Қаратасым?

Жан едім ойламаған қара басын.

Көлбеген көз ұшында мұнар таулар,

Сертімен тайсам егер, далама сын.

 

Ақ ордам, алтын аймақ Ақтоғайым,

Басыңа қонақтаған бақ болайын.

Дүние дөңгелетіп алып кетті,

Білмеймін, не деп енді ақталайын?

 

Толқыны тас қопарар, Тоқырауын,

Кеудеңді күй мен жырға толтырамын.

Бабамның көзіндейсің мөлдірген,

Жүректің мүмкін емес толқымауы...

 

Жып-жылы жөргегімдей Жекежалым,

Дүние түбі жалған, бекер бәрі...

Іздеймін бұл арадан кімді, нені?

Адасқан ақ бөкендей жеке қалдым.

 

Өткінші өмір маған өкпелі ме?

Жолыма ақжауынын төкпеді ме?

Алдымнан шығар бәлкім, әке-жүрек

Оралсам өз үйіме, өткеніме... 

 

Байсалды, ақылы асқан Бегім анам,

Емес ең тұқымыңда тегін адам.

Жүзіндей алмас қылыш өткір тілің,

Аяр мен әлділерден кегімді алған.

 

Сағындым өздеріңді, бауырларым,

Балқыған қорғасындай ауырлар мұң.

Тірідей көрге түскен қандай жаман?

Ішінде көп адастым дауылдардың.

 

Қайдасың, бала Нұржан?

Асық әкел,

Ойнайық, қоржыныңа басып әкел.

Ұтқаным, ұтылғаным ұлтым үшін,

Ер жүгін арқалайық, қасыма кел.

 

Еркіндік саған да арман, маған да арман,

Тәуекел қайығында аман қалған.

Жанымның бөлшегіндей елім, жерім,

Сағынам амал бар ма, амал бар ма?..

 

Ұлың ем ойы – озық, жаны – асыл,

Белгілі тірі жанға жалынбасым.

Бөкейдің төрелігі, сөзім қалсын,

Өлмейтін Әміредей әнім қалсын.

 

Қазағым, тағдыр тақтам өзіңе аян,

Сен жайлы түс көремін, бәлкім, аян?

«Өлімнің ұйқысы емес іздегенім»...*

Досқа да, дұшпанға да құшақ жаям.

 

Қария қазынамдай шоқыларым,

Білесің жүрегімнің оты барын.

Топырақ бұйырмаған, Талдыбейіт,

Мың сүре, «Әл-Фатиха»... оқылармын...

 

Мен әлі бұл араға жүз келермін,

Алаңсыз өмір бар ма, іздер едім...

Беу, қайран, қазағымның топырағы,  

Сағынсаң өр рухымнан ізде мені...

 

*Абай (М. Ю. Лермонтовтан)

V.

 

«Әкемді ұстауға сауылдап кіріп келген тергеушілерді көргенде ол саспастан: «Лиза, шай қой. Қонақтар келді.

Бұлар мәдениетті кісілер, дәстүр аттамайды» деді. Олар үндей алмай қалды.

 ...«Лиза! Сен анда-мұнда жүгірме. Одан ештеңе шықпайды. Бұл – «барсакелместің командировкасы» деді сабырмен.

Қызы Елизавета (Зейнеп) Бөкейханованың естелігінен

 

О, жалған-ай...

Аласарған биік тау, асқар қанша?

Алмас қылыш, кесілген бастар қанша?

Сатылмаған, сатпаған қайран жүрек...

қалай ғана шыдаған тауқыметке,

атылғанша... отқа орап тастағанша.

 

О, жалған-ай...

Қапияда сұлтан да, қара да өткен,

Қара қылды қақ жарған дана да өткен.

Ойы – терең, дәрия, ісі – кемел, 

мәуе ағаштай иілген қалың жұртқа,

«ақым бар деп» кім, нені талап еткен?

 

О, жалған-ай...

Тауқымет пе, тағдырлар қиындаған,

Заман-зәлім тыңшысы тиылмаған.

Маңдайына тақаған тапаншасы,

ажал жылан тіліндей сумаңдайды:

-Ыдысына у неге құйылмаған?

 

Ыдысына у неге құйылмаған?..

Қара тұман, жолы азап шиырлаған,

Қасіреті зұлматтың қиын маған,

бауыр еті баласы соңғы сәтте

әкесімен қоштасу бұйырмаған.

 

Соңғы тілек. Соңғы сөз. Сұрадың ба?

«Лиза қайда?»... үндемей тұр алдымда...

«Жар бола гөр, Жаратқан, шырағыма...».

Құламады, жоқ әлде құлады ма?

Ұлттың рухын оятқан түрмедегі –

атылған сол жалғыз оқ жаңғырығы,

«өлмеді» деп жаңғырар құлағымда...

Соңғы тілек. Соңғы сөз. Сұрадың ба?

 

***

 

Төзімдерді тауысқандай,

өз-өзіммен алысқандай,

ой мен сезім қабысқандай,

бір-біріне дос болатын,

бір-біріне қас болатын,

ішімдегі дауыс қандай?

 

Күнім түнге ауысқандай,

түнім күнге ауысқандай,

алып күштер табысқандай,

қарлы шыңдар, биік құздар,

қайратымен жауын жіңген

сом білекті барыс қандай?

 

Жүректілік, намыс қандай?

айға шапқан арыстандай,

тұлпар мініп жарысқандай,

«биі түзу, билігі әділ»,

«алаш үшін жаным құрбан»...

намыс буған дауыс қандай?

«Алаш» деген дауыс қандай?..

 

VІ. 

Бас киім.

 

Әлихан «туған жерден үш аршын жер бұйырса жетеді» деген сөзді ағайын-туыстарына әрдайым қайталап отыратын.

Смахан төренің естеліктерінен.

 

«Аса қамқор, ерекше мейірімді

Алланың атымен бастаймын...»

 

...Дұға жасап, бағышталған құраны,

Мәңгілік пе, пейіште ме тұрағы?..

Сарыарқада жазылмаған бір жыры,

Алатауда айтылмаған бір әні.

 

Бұлт қонақтар Талдыбейіт басына,

Бүркіп өткен жаңбыр ма әлде жасы ма?

Тебіренген қасиетті топырақ,

Тоқырауын арнасынан тасыған.

 

Ақтарыл сыр, толқы жүрек, төгіл мұң,

Жан тазарсын, кірі кетсін көңілдің.

Жеті жасар ұлы бейқам расында,

сипап қояр бабасының бөрігін...

 

Уайым үдеп, көзбен шолған қыратты,

Өткендей ме ту сыртынан бір атты...

Табан асты дірілдеген қара жер,

Рухын сезген Әлиханның қуатты:

 

-Күттім қанша, бір Әлихан келер деп,  

Баба қорым, құлпытастар көнерген.

Мен әкемнің қасындамын жып-жылы,

Тірілемін қажет болсам егер де...

 

Ей, бауырым, жақыным ең жаны асыл,

Сәл кідіргін, құлпытасқа қарашы,

Балталаған қара тасты, өшіккен,

Қандай хәлде адамдықтың бағасы?

 

Отқа оранып, лапылдаған өр кеудем,

Қалай ғана болады екен көрмеуге?  

Туған халқым өз теңдігін алғанша,

Серт еткенмін беріспеуге, өлмеуге.

 

-Маған мәлім тағдыр тезің, азабың,

Тарих – куә, шежіреңді жазады.

Өз тізгіні өз қолында болса деп,

Армандадың, азат бүгін қазағың.

 

-Өртесе де анық менің жанбасым,

Анық менің қалтарыста қалмасым,

Мен қазақтың жүрегіне жерленгем,

Туған жерге тимесе де жамбасым...

 

Бауыр десе жасқа толар жанарым, 

Смаханым...

оны да иттер талады.   

Бас киімім қайда десем тер сіңген,

Осы жерге көміпті ғой қарағым.

 

Құлақшыным – менің ырыс, несібем,

Хан киетін асыл тәжден несі кем?

Ердің бағы, елдің бағы – БАСЫНДА -  

Бабам сөзі шыққан емес есімнен.

 

Белгілі жәйт қар алады қар басын,

Кезегінде қара алады хан басын,

Елім дейтін ер жігітте бар ма сын?

Бұл күндері жалғандықтың жүгі артқан

Сықырлайды замананың арбасы.

 

Сезем бәрін, рухың неге басылған?

Жарқ етерсің, жігерлен, ер, жасыма.

Әулетіңнің құты – құндыз бөрікте,

Кие тұтсын, кисін ұлың басына.

 

Басың барда есіңді жи, есіңді,

Бидің өткір сөзі қайда кесімді?

Неге жауы басын алды Кененің?

Махамбеттің басы неге кесілді?

 

Тосын сұрақ селт еткізді...

-Түсім бе?

-Өз еркіңде мейлі түсін, түсін бе...

Бір өзгеше сәтті өткерді басынан,

Бір алапат ойдың қалды ішінде.

 

-Жауаптымын, ел мен жерге алаңмын,

Тілегімін тоқсандағы бабамның.

Мен де өзіңдей бас болайын жұртыма...

Бүгін, ертең бір кәдеге жарармын.

 

...бір жарық нұр қарсы алардай тағы алдан,

бір жарық нұр үміт отын жаға алған.

бөрік киген ұлын ертеп келеді,

асыл мұрат жетегінде сан арман,

жазулар бар өшпейтұғын жүректен,

жазулар бар көшпейтұғын жанардан...

жалғайтұғын екі дүние арасын

қымбат оның бағасы:

 

«Қыр баласы,

Ел ағасы, 

Қазақтың болған данасы.

Жел жағында қаласы,

Ұмыта ма Әлиханды,

Қазақтың баласы»...

 

Гүлбақыт ҚАСЕН,

ақын, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі