Соңғы жылдары әлем оқырмандары корей жазушысы Хан Гаңның шығармашылығына қызығушылық танытуда. Оның қысқа, терең эмоциялы, минималистік бағыттағы романдары жиырма шақты тілге аударылды. Біз автордың 2018 Man Booker Халықаралық сыйлығын иеленген «Ақ кітап» романындағы қысқа әңгімелерді аударып ұсындық. 

ИТ КӨЙЛЕК

Анамның тұңғышы шетінеген. Құрсақта тоғыз ай жетілуді күте алмай, жарық дүниеге асыққан шарананы анам әлдилегенімен, бұл әлем бауырына баспаған. Нәресте екі сағат қана тыныстапты. 

Анамның тұңғышы қыз бала екен. Жаңа піскен күріш бәлішіндей албыраған өңді көрінеді. Қалжасы көжектей, екі ай кемдікпен шала туған сәбидің өмірмен күресуге қауқары жетпепті. Тек бір рет қарақаттай мөлдір көзін ашып, анамның бетіне қарапты. Осы сәт, перзентінің пәк жанарын анам жүрегінде мәңгі сақтады. Бұл жайлы ешқашан ашып айтқан емес. Бірақ, мен анамның тұңғышын сол сәттік сезімге сыйдырып, барлық уақытта өзімен бірге алып жүргенін білемін.

Әке-шешем ол күнде бір алыс қыстақта тұрыпты. Әкем бастауыш мектепте мұғалім болған. Үйлері де мектептің айналасындағы көшеде екен. Анамның жүктілігі тыныш өткен. Қол-аяғын бауырына алатын уақыты алыс болғандықтан, бейғам, күндегі тіршілігімен жүрсе керек. Сол күні таңертең кенеттен құрсақ суы кетіпті. Айналадан жәрдем берер егде әйел табылмаған. Қыстақтан хабар шалатын жалғыз телефон аялдаманың жанындағы дүңгіршекте. Ол жаяуға жиырма минуттық жол екен. Толғақ қысқан анам оған жете алмасын сезген. Жұмысбасты әкем мектептен әр күні ымыртта қайтатын көрінеді.

 Қыс жаңа түскен. Қара суық қысып тұрған уақыт. Менің небәрі жиырма үш жастағы анам сәбиін аман алып қалу үшін жанталасыпты. Ас үйге кіріп, қайшыны залалсыздандыруға қара су қайнатыпты. Ине, жіп салатын жәшігін қопарып, титімдей ит көйлектің матасын пішіпті. Әрі толғақ қысып әрі сасқалақтап бармағына ине шаншып алғаны да бар. Тістеніп, белін құрсаған ащы толғақпен алысып, ит көйлекті де бітіріпті. Сосын еденге кішкене төсеніш жайып, сәбиін күтіпті.

Анам тұңғышын жалғыз босаныпты. Қалжыраған саусағы қалтырап, шарананың кіндігін де өзі кескен. Жып-жылы тіршілікті қолына алып, жаңа бітірген ит көйлегін кигізген. Сосын бөпесін бауырына басып, “Құдай, нәрестемді өзіме қалдыра гөр” деп жалбарына бастапты. Әл-дәрмені қалмаса да, қарлыққан дауысымен осы сөзді қайталай беріпті. Бір сағат өткеннен соң нәрестенің қабағы әлсіз жыбырлаған. Болмашы қозғалыстан үміт еткен анам дұғасын доғара сала, бөбегінің бетіне үңілген. Сәби ұзын кірпіктерін ашып, жаудырай қарапты. Анамның әлжуаз жүзіне шырай жүгіріпті. “Құдай, нәрестемді жанымда қалдыра гөр”… 

Анам үмітке толы шаршаңқы үнмен жалбарынуды жалғастырыпты. Бір сағаттан соң нәресте демін тоқтатыпты. Анам ас үйдің еденінде, бір жапырақ әлдиін кеудесіне қысып жата беріпті. Тұңғышының түгесілген тынысын, сосын ақырындап сөніп бара жатқан денесінің табын сезіпті. Тек, пештегі от сөніп, бауырындағы бөбегі де суыған кезде дұғасын үзген. Одан кейін көз жасын сүртіпті.

КҮРІШ БӘЛІШІ

Бұрынағы жылы көктемде мені радио-сұхбатқа шақырды. Әңгіме арасында менен “жас кезіңізде үлкен қайғыға батырған әлдебір ауыр оқиғаны бастан кешіп пе едіңіз? деп сұрады. 

Осы сұрақ қойылғанда, анамның тұңғыш сәбиі туралы ойладым. Оның өлімін жүрегім ауыра есіме түсірдім. Оны көрмесем де баяғыдан танып-білетін сыралғы жандай елестетемін. Себебі, мен ол туралы әңгімелердің ортасында өстім. Шала туған, дәрменсіз, әлсіз бөбек. Сонысына қарама-қарсы аса сүйкімді, пәк. Анам айта беретін “жүзі жаңа піскен күріш бәлішіндей әппақ шарана”. 

Оны көрген секілдімін, шашын өріп, бірге ойнағандаймын, тіпті, екеулеп, күріш бәлішін пісіргендей таныс сезімдерім бар. Себебі, мен сол шетінеген баланың орынында туып-өскен қызбын. 

Ес білгенімше, “күріш бәлішіндей өңді” деген теңеуді ұқпадым. Күнде жейтін күріштен әдемілік көрмеуші едім. Бірақ, мен жеті жасқа толған жылы бұл теңеудің мәні артты. Жұмсағанға жарап қалғам. Сол жылы күзде Чусок мерекесіне дастархан жайған отбасыма қолғабыс жасадым. Біз жарты ай тәрізді күріш бәлішін пісірдік. Сол күні күріш қамырының әлемде ешбір нәрсеге ұқсамайтын сүйкімділігін байқадым. Мөлдір, жылы, жұмсақ әрі пәк нәрселердің қосындысын бір ауыз сөзбен не дейміз? “Жаңа піскен күріш бәлішіндей” деген сөз мұның жахандағы жалғыз түсіндірмесі болмақ. Оны буға пісіріп, қамыстан тоқыған себетке тізіп шықтық. Сол кезде манағы әсемдіктің шырқы қашқанын сездім. Одан кейінгісін жазу қиындау. Қазанның табы мен буға түсіп, күріш бәлішіне күнжіт дәні себілгенде қарапайым нанға ұқсап қалды. Дәмді асқа айналды. Бірақ, бастапқы сүйкімділікті таппадым. 

Сол күннен бастап, “күріш бәлішіндей әппақ” деген теңеудің күріш қамырының әлі піспеген кезіне қатысты айтылатынын пайымдадым. Әу бастағы кіршіксіз жаратылыстың сүйкімділігі. Жарқыраған әппақ бейне. Осыны түйсінгенде менің жүрегім қысылған.

Бірақ, сұхбат кезінде осы оқиға жайлы тіс жармадым. Есесіне, мен алты жасқа толғанда қайтыс болған итіміз Бэку туралы айттым. Корейлік чиндо тұқымдас төбетімізді мақтадым. Үйде бірге түскен ақ, қара түсті көне фотомыздың әлі бар екенін де естен шығармадым. Бір қызығы, сол иттің тірі кезіндегі кейіпі есімде сақталмапты. Тек, жадымда қалғаны итіміздің өлгені сәті ғана. Үлпілдеген ақ жүні сабалақтанып, жұмылмаған көзі, дымқыл мұрыны… Сол күннен бастап иттерді суқаным сүймейтін болды. Қазір де ит көрсем тіксінемін. Содан бері бірде-бір иттің арқасынан сипамаппын.

АҚ

Мен көшіп келгенде мына үйдің темір есігі ақ түсті еді. Әппақ болатын. Уақыт өте бояудың сапасы қашты ма, әлде мен тоздырдым ба, ақ есікті көрмейтін болдым. Кіршең, кей тұсының сыры көтеріліп, астынан тот басқа темірі шығып, көз алдымда кеспірсіз сопайып қалды. Мұны өзгертпесем, осы үйде тұрған жылдарым мына есіктің арқасында лас әрі сиықсыз көрініспен есімде сақталатынын білдім. Мүмкін болса, 301 деп нөмір тағылған сыртқы бетінен бастап өзгерту керек. 

Мен танымайтын біреу, осы үйде маған дейін тұрған талай адамның бірі сыртын аяусыз қашаған. Темір қырнағаннан рахат тапса керек, сызғыштап, айқыштап дым қалдырмаған. Кейбір із терең.

Есіктің сыртын қырнап, жуғанымда темірдің қызыл тоты суға еріп, еденге тамшылады. Есік бейбақтың көз жасы секілді. Көз жасы кедір-бұдыр сызықтарды бойлап ағып, боздап тұрды. Бойындағы қатып қалған қан дағы жуылғандай аянышты әсер. Мен есікті қалпына келтіремін. Мен есік үшін де, өзім үшін де аянбаймын. Мен мұны күнде көремін. Бұл мен құшақтағым келетін үй, бұл таңды көңілді бастап, кешті мағыналы аяқтағым келетін үй, әппақ қысты терезесінен тамашалағым келетін үй. 

Есіктің ескі бояуын қырған соң, бір айдан кейін бір құты бояу мен суретшінің шөткесін сатып әкелдім. Жұмысым есікпен тоқтамады. Ас үй мен жатын бөлменің қабырғасындағы дақтардың көзін құртамын. Электр тетігінің айналасын да ұмытпаймын. Бояу киімдеріме шашырамас үшін ақ түсті ескі жемпірімді кидім. Тірлікті олақ, орашолақ жасайтын дағдым бар. 

Ең соңында есікке жетіп, шөткемді ойқастатып, оның бетін аққа мала бастадым. Тырналған, сырылған, сызылған кетіктер келмеске кетті. Үйдің нөмірі де ақ бояуға сіңіп жоғалды. Қанды еске түсіретін тот та жоғалды. 

Содан кейін жып-жылы бөлмеме кіріп, аяқ суыттым. Есіктің кепкен бояуынан суретші шөткесінің ізі аңғарылады. Екінші рет бояғанда баяғы тоттанған темір есік біржола есімнен шыққандай. 

Бір сағаттан соң аяқ киімімді сүйретіп, сыртқа беттедім. Кореяда қыс басталыпты, қар жауып жатыр. Көше шамдары әлі жанбаған. Бір қолымда ақ бояу құйылған құты, екінші қолымда ұшы ақ түске малынған қылқалам. Аспаннан көз алмай қараймын. Мыңдаған, жүздеген әппақ қауырсын-қар ұшқыны жарыса жерге құлайды. 

Корей тілінен аударған Лира Қоныс