КЕЙІПКЕРЛЕР:

ПОНИ

ӘЙЕЛ

БІРІНШІ ЕРКЕК

ЕКІНШІ ЕРКЕК

АБЫЗ

ҚОСЫМША КЕЙІПКЕРЛЕР:

ОЛАР –  Бір топ көшіп жүретін  адамдар.

Қара киім киіп жүретін біреу

 

I КӨРІНІС

 

         Ағаштың басына әйел шығып алған. Ағаштың түбін БІРЕУ балтамен шауып жатыр. Адамдар өзідерінің берілген сызықтарында топтасып тұр. Бір топ болып көшіп жүрген Олар келеді.

ОЛАР. Мына жер бос па?

ОЛАР. Жоқ...

ОЛАР. Ал, мынау

ОЛАР. Иесі бар.

ОЛАР. Мүмкін, мына жердің де, иесі бар шығар?

ОЛАР. Иә, бар...

ОЛАР.Тұратын орын жоқ па? Орын іздеп жүрміз. Орын бар ма?

ОЛАР. Төлей аласыңдар ма?

ОЛАР. Бар.

ОЛАР.Келіңдер.

Олар топтасып келіп сызықтың ортасына келіп әрең сыйысып тұрады.

ӘЙЕЛ (Ағаштың басына шығып алған). Қазір көрінеді. Шуламаңдар. Қазір көрінеді. Тілек тілесеңдер, армандарың орындалады. Фуу, шуламаңдар дедім ғой. Қазір, күте тұрыңдар. Айқайлай берсеңдер, көрінбей қалады.

ОЛАР. Ары барыңдар, мен сыймай қалдым.

ОЛАР. Бізде, сыймайтын сияқтымыз мына жерге.

ОЛАР. Сыймасаңдар, кетіңдер табылады сендер сияқтылар.

ОЛАР. Кетемін, жетеді осы шыдағаным.

ОЛАР. Тоқта, қайда барасың?

ОЛАР. Басқа жаққа барып тұрамын.

ОЛАР. Сыймаймыз. Ол жақтарда бұдан да тар.

ОЛАР.Тыныс ала алмай бара жатырмын.  

ОЛАР. Өзің алып келгенсің осы жағдайға.

ОЛАР. Ауасы азайып кеткен бе...

ОЛАР. Мына сызықтан бері шықпаңдар.

ОЛАР. Аулада жүруге болмай ма?

ОЛАР. Жүргің келсе, көшеге бар. Ол жақта жер кең. 

ОЛ көшеге шығады. Көшеде ЕКІНШІ ЕРКЕК ағашқа сүйеніп,  темекі тартып тұр. ОЛ оның қасына келіп.

ОЛ.(Әйелге қарап) Мына кісі түспей ме?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Қырсығып отыр. 

ОЛ. Ауа қапырықтана бастапты ғой.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Жақында көшіп келдіңіз бе?

ОЛ. Иә, бұрын ана бас жақтағы квартирада тұрғам.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Қайдан көрдім десем, автобуста көрген екенмін ғой.

ОЛ. Мен де сізді бірден таныдым.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Қолыңыздан темір, сызғышыңызды тастамаушы едіңіз.

ОЛ. Кешіріңіз, алюминий сызғыш деңіз...

ЕКІНШІ ЕРКЕК.Әлі тастамапсыз ғой.

ОЛ. Үміт қой. Не істейсіз енді...

(Әйел тырмысып жерге түседі. Олар қарап тұр. Әйел БІРЕУДІҢ  қасына  келді де, жерге бір түкірді де кетіп қалады. БІРЕУ түкірікті сүртеді)

ОЛ.Мына жер бос па?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Иесі бар.

ОЛ. Мына жер бос сияқты ғой...

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Ол жерге жоламаңыз. (Саусағын жоғары көтеріп) Оның иесі ана жақта тұрады.

ОЛ. Осы жер бос шығар енді.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Оның да иесі бар.

ОЛ. Бос жер жоқ қой.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Жоқ, бізде жоқ. Бұрындары болған. Қазір, менің ойымша, болуы мүмкін емес. Сізге ақыл айтайын, сатып алсаңызшы.

ОЛ. Оған менің мүмкіндіктерім жетпейді. Барлығын есептедім, тиынға дейін санаулы. Қазіргі мүмкіндігіммен сіз сияқты  бала шағамды және қожайынымды асырап отырмын.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Мүмкіндігіңіз болғанда сатып аларсыз.

ОЛ. Мүмкін емес...  Елеусіз қалған бір метр квадрат болса да бос жер болу керек... Осы сіз ана көршілеріңізді танисыз ба?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Танымаймын.

ОЛ. Неше жылдан бері қабырғалас тұрып жатырсыздар?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Төрт-бес жыл болып қалған шығар. 

ОЛ. Араласпадыңыз.

ЕКІНШІ ЕРКЕК.Жоқ. Олармен танысып араласудың мен үшін еш қажеттілігі болған жоқ. 

ОЛ. Сонда баласы қайтыс болғанда, көмектескенді қоя тұрып, көңіл айтып кіріп шықтыңыз ба?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Жоқ. Көңіл айтатындай тусқаным да  емес. Әйелімді жібермей өзім баруым керек еді... Өздерінің алақандай  жері жоқ, жалғыз баласы қайтыс болды.

ОЛ. Көп сұрақ қойды деп ренжімеңіз. Маңайыңыздың бәрі астан-кестенн болып жылап жатқанда,  сіз не істедіңіз?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Не істеуші едім, кітап оқып жаттым.

ОЛ. Қалай шыдадыңыз?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Не үшін оларға жүрегім ауыру керек, танымайымын да ғой.

ОЛ. Балаларға қиын шығар мына жерде ойнау?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Тар. Балалар көшеде ойнайды. Ішінде ойнауға қожайын рұқсат бермейді. Сіз де балаларыңызға ескертіп қойыңыз, аулаға кіріп кетіп жүрмесін.

(Параллель әлемнен елес болып, үңгірде отырған қолында таяғы бар ақсақал көрінеді де, сәл уақыттан кейін жоқ болып кетеді.)

ОЛ. Көрдің бе, көрдің бе оны?!

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Нені?

ОЛ. Мына жерден шал көрінді.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Шал дейсіз бе?

ОЛ. Иә, қолында таяғы бар.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Байқамадым. Көзіңізге елестеген шығар...

ОЛ. Жоқ, елес болған жоқ. Өз көзіммен көрдім.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Кімді ақымақ санайсыз? Кеше де осы жерде болғам. Алдында да осы жерде жүрдім. Елес түгілі шайтан да көрмедім. Бұл жерге тірі жан келген жоқ.

ОЛ. Неге ашуланасыз?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Ашуланып тұрған жоқпын.

ОЛ. Мен жаңа өз көзіммен көрдім ғой.

ЕКІНШІ ЕРКЕК.Сонда менің көзімнен сіздің көзіңіз артық көретін болып тұр ғой?

ОЛ. Солай шығар...

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Мен сіздің орныңызда болсам, біреуден ақымақ жасамаушы едім.

ОЛ. Кешіріңіз. Сізді ақымақ санайын деген жоқпын. Жұрттың бәрі бұл жерде елес бар дейді ғой.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Ит білсін. Қанша жылдан бері тұрып келемін, елес түгілі есек те көрген жоқпын.

ОЛ. Аналар айтып жүр ғой.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Сенесіз бе? Олар таза  жындылар ғой.

ОЛ. Сіздікі де дұрыс шығар... Мына әйел ана ағаш атқа мініп жүретіннің әйелі ме?
ЕКІНШІ ЕРКЕК. Понидың  қарындасы ғой деймін... Тіпті бір-бірін танымайды да.

ОЛ. Осы әйелді қашан көрсең де тақпақ айтып жүреді. Ақын ба?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Білмедім. Қайтесіз жынды бір жүрген...

ОЛ. Екеуі бірге тұра ма?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Тыныш тұрыңыз. Өзі де келе жатыр. (Ағаш атқа мініп алған Пони келеді)

Пони. Дігідүк, дігідүк, дігідүк, дігідүк... (Екеуіне жақындап келіп, сыбырлап) Мен, жаңа  құдаймен сөйлестім.

ОЛ. Аспандағы ма?

ПОНИ. Тырр-тырр жануар... Маған айтты: «Менің орныма бір сағат, тоғыз минут, елу тоғыз секунд құдай боласың ба?» -  деді.

ОЛ. Уақытына дейін айтты ма?

ПОНИ. Уақытына дейін есептеп қойған. Қалай пайдалансам болады екен?! Жартысын аласыз ба?

ОЛ. Ыңғайсыз болады-ау..

ПОНИ. Ренжіп қалатын шығар... Кеттім мен. Маған ойлану керек... Қайтып оралам. Дігідүк, дігідүк, дігідүк, дігідүк (атыны мініп кетіп қалады).

ОЛ. Біреудің  уақытын сұрап алу күнә шығар...

ЕКІНШІ ЕРКЕК (Балтамен ағашты шапқалап жатып) Көңіл аудармаңыз. Оның сондайы бар. Қашанда біреумен арпалысады да жүреді.

ОЛ. Әкеліңіз көмектесейін.

ЕКІНШІ ЕРКЕК.Әуре болмаңыз. Мына кәрі емен қожайынның үйіне күннің көзін түсірмейді. Шауып таста деді.

ОЛ. Обал емес пе?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Қайтесіз енді, отынға жарайды.

ОЛ. Қожайын дейсіз бе? Құл сияқтымын... Ондай сезім болмай ма?

БІРЕУ. Анда-санда. Мен ойламауға тырысамын...

ОЛ.(Ағашты айналып) Мынау киелі ағаш емес пе?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Қайдан шығардыңыз? Әлде, ана әйел айтты ма?

ОЛ. Ана басындағы бұтақтарына қараңызшы. Бір нәрсе желбірейді.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Қане.

ОЛ. Әне, бір бұтақтың қасында тұрған.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Құстың ұясының қалдығы болар...

ОЛ. Оған ұқсамайды. Аппақ болып, желбіреп тұр.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Онда қауырсыны.

ОЛ. Ажырата алмай тұрмын. Көзім алыстан нашар көреді. Әкеліңіз көмектесейін. Баламның белі бүкір болып қалмасын. (Балтаны алып ағашты шапқылап жатыр)

ОЛ. Діні қатты екен. Бүгін-ертең құламайтын шығар...

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Неге жерім жоқ, жерім жоқ деп жылайсыз?.

ОЛ. Шынымен де менің жерім жоқ қой.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Сізге жер берді ме?

ОЛ. Берді.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Ол жер қайда?

ОЛ. Ауылда.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Жеріңіз бар екен ғой..

ОЛ. Қалада тұрғымыз келеді.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Кетсеңдерші ауылға. Онсыз да мына қалаға сыймай жатырмыз.

ОЛ. Кетпейміз. Неге кетуміз керек?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Айтып отырмыз ғой, сендей келімсектердің кесірінен ауамыз бұзылып бітті. Тыныс алу мүмкін емес...

ОЛ. Біз кінәлі екенбіз ғой.

ЕКІНШІ ЕРКЕК.  Сендер келмей тұрғанда, қандай әдемі қала еді. Сендер келіп алып, жерді тарылтып тастадыңдар. Аталарыңның басы бар ма, бұл жерде?!

ОЛ. Аузыңызға ие болып сөйлеңіз. Өзің де осы қалаға ауылдан келген шығарсың?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Жоқ. Мен осы қалада туғанмын. Бірақ, сіз секілді мен де жалдап тұрамын.

ОЛ. «Қалалықпын» деп өзіңізді алдап жүрмін деңіз.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Иә, біз бәріміз өзімізді алдап жүрміз. 

ОЛ. Сізбен әңгімеміз жараспайды екен. Мен кетейін.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Өзіңіз біліңіз.

ОЛ. Олай болмайды ғой.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Түсінбедім.

ОЛ. Жәй.

 

 

II КӨРІНІС

 

ОЛ сызғышымен әуре болып  жерді өлшеп жүр. Әйел оған қарап отыр.

 

ОЛ. Он алты да сегіз. Қырық сегіз де елу екі. Отыз алты да алпыс төрт. Бір сантиметр болса да бос жер жоқ. Жүз он сегіз де қырық сегіз. Елу алты да, алпыс төрт... Бетпақдаланы қазсаң да иесі бар. Он сегіз де жетпіс төрт...

ӘЙЕЛ. Пони өтірік айтады саған. Мына ағашты құлатуға болмайды. Барлық өмір сандармен ғана өлшенеді деп әкем айтқан...

ОЛ. Басым қатты. Мүмкін, бос уақыт өлтіру шығар менікі. Қалай ойлайсыз?

ӘЙЕЛ. Пони өтірік айтады, сенбе оған. Ол өзі маған айтты құдаймен сөйлесетінін. Ол бұрын тамақты жақсы жейтін. Қазір, нанның жартысын жеп, жартысын итке береді. Таудағы үңгірден шықпай қойды...(Әйел Олдың бетіне жақындап қарап тұрып)  Сен менің  он тоғызыншы қарашада өлген итіме қатты ұқсайсыз. Оның құлағы да сенікіндей болатын.

ОЛ. Есіңіз дұрыс емес шығар.

ӘЙЕЛ. Итімді ойласам жүрегім ауырады.

ОЛ. Он сегіз де елу алты. Ақымақпын мен. Әкемді тыңдап ауылда қалу керек еді.

ӘЙЕЛ. Мен саған құпия айтайын. Мына ағаштың қасынан сақалы ұзын ақсақал өтеді. Егер сол әулие адамды көрсең тілек тіле, арманың орындалады.

ОЛ. Ақсақал дейсіз бе?..

ӘЙЕЛ. Ұзын таяғымен жүреді. Егер көрсең, менің тілегімді жеткізші.

ОЛ. Көрсем, айтайын. Қандай тілегіңіз бар?

ӘЙЕЛ. Ешкімге айтпаймын деп уәде бер.

ОЛ. Иә, айта беріңіз.

ӘЙЕЛ. Жоқ, сен бірінші уәде бер.

ОЛ. Уәде бердім.

ӘЙЕЛ. Ана балаларға айтпаймын деңіз.

ОЛ. Ана балаларға да айтпаймын.

ӘЙЕЛ. Олар естіп қойса, мені мазақтайды. Мен оларға ренжіп ашуланамын. Олар жылайды. Сен ана атаны көрсең айт: «Мен кішкентай қыз болғым келеді. Менің өлгім келмейді. Мені қайтарыңыз» де. Қайталап айт.

ОЛ. «Мен кішкентай қыз болғым келеді. Менің өлгім келмейді. Мені қайтарыңыз».

ӘЙЕЛ. Дәл осылай. Ұмытып қалма.

ОЛ. «Мен кішкентай қыз болғым келеді. Менің өлгім келмейді. Мені қайтарыңыз».

ӘЙЕЛ. Дәл осылай. (Үйінен шыққан Екінші еркекті  көріп) Ана қанішер үйшігінен шықты (кетіп бара жатып). Мына ағаш киелі! Құлатуға болмайды.

ОЛ. Киелі ағаш дейіз бе?.

ӘЙЕЛ. Оған менің не айтқанымды айтпа. Ол жаман адам. Ол өзінің әйелін тірідей өлтіріп, камераға түсіріп қарап тұрған.

ОЛ. Әзіліңіз шығар. Оның әйелі үйінде ғой.

ӘЙЕЛ. Ақымақ. Маған уәде бердің. Тілегімді жеткізетін бол. (Әйел кетіп қалады. ОЛ түсінбейді).

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Не іздеп жүрсіз?

ОЛ. Мүмкін, олар ұмытып  кеткен шығар.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Ұмытып кетулері мүмкін.. Жоқ, олар ұмытып кетулері әбден мүмкін. 

ОЛ. Бетпақ даладан да үміт жоқ.

ЕКІНШІ ЕРКЕК.Тартып алайық па?

ОЛ.Күшіміз жетпейді ғой

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Біз көппіз ғой.  Олардың басын қосайық та тартып алайық.

ОЛ. Ыңғайсыз емес пе?.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Несі ыңғайсыз. Топпен барамыз да бауыздап кетеміз барлығын.

ОЛ. Сонда да ыңғайсыз. Олар да айналып келгенде біздің бауырлармыз, қарындастарымыз ғой.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Бола берсін. Несін аясыз иттерді?! Олар біздің жағдайымызды түсініп отыр ма?

ОЛ. Әзіліңіз шығар...

ЕКІНШІ ЕРКЕК. (Сыбырлап) Сіз сыр жасыра аласыз ба? Бірақ, сізге айтатын уақыт келді деп есептеймін. Біз, мына біздер, бірігіп қарулы ұйым құрып жатырмыз. Ұйымның мақсатын өзіңіз түсінген шығарсыз.

ОЛ. Тартып алмақсыздар ма?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Тартып аламыз.

ОЛ. Бала-шағасын шырылдатып па?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Зорлап.

ОЛ. Бұларыңыз жауыздық қой.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Әрине. Онсыз бола ма?.. Жауыздықпен ғана жұлып аламыз.

ОЛ. Бұларыңыз заңға қайшы.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Қорықпаңыз. Заңдарды кейін өзімізге ығайлап жазып аламыз. Сіз ойланыңыз. Мұндай мүмікіндік екінші рет тумайды.

ОЛ. Ойланып көрейін.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Ойланыңыз. 

ОЛ. Тым қатталдау екен. Мыналарды өлтіру де оңай емес шығар. Басыма сыйғыза алмай тұрмын. Мен қайтайын. Үйге барып ойланайын.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Ертең осы жерге келіңіз. Бір зат көрсетемін. Кешікпей келіңіз. Сізді күтеміз.

ОЛ. Жақсы. Тым қаттылау екен шешімдерің.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Ақырын сөйлеңіз, аналар естіп қалып жүрмесін.

ОЛ. Әйеліме де айта алмаймын ба?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Жоқ, әйеліңізге айтуға мүлдем болмайды.

ОЛ. Әйеліме айта алмасам, неге үйге бара жатырмын?! Жақсы, ешкімге де айтпаймын.

ОЛ кетіп қалады. БІРЕУ ағашты шабуға  кіріседі. Жүктерін көтеріп ОЛАР өте шығады.

ОЛАР. Бос жер бар ма? Бос жер бар ма? Тұратын бос жер бар ма?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Бұлар тағы қаптады ғой, өзіміз сыймай жатсақ.

 

Қара көлеңкеден біреу ысқырып, Екінші еркекті шақырып алады да, қолына кішкентай қобдиша  ұстатады. Екінші еркек жан-жағына аса сақтықпен қарап, қобдишаны ағаштың түбіне көмеді.

 

III КӨРІНІС

 

Бір-бірін қуып Әйел мен Пони келеді. Екеуі сықылықтап күліп, жұлысып ойнайды. Әйел ағашқа шығып кетеді. ПОНИ атымен ағашты айнала жүгіріп.

ПОНИ. Түс, түс, түс, басың айналады. Жер қатты, басыңды ауыртып аласың. Түсші енді.

ӘЙЕЛ. Кел, сен де шық.

ПОНИ. Қорқамын. Биікке шықсам, басым айналады.

ӘЙЕЛ. Қолыңды бер.

ПОНИ. Тоқтай тұр, атымды байлап қояйын. Алдындағы күндегідей қашып кетсе, қайдан іздеймін.

ӘЙЕЛ. Болсаңшы енді.

ПОНИ (ағаш атқа). Қашып кетп,е жарай ма? Мен жалғыз үйге қайта алмаймын ғой.

ӘЙЕЛ. Болсаңшы, кетіп қалатын болды.

ПОНИ. Қазір, қазір. (Ағаштың басындағы Әйелге қарап) Қорқақ, түсе  алмайсың, түсе алмайсың. Қорқақ. қорқақ. Ләлалә ләлалә ләлала (саусағын шошайтып). Қорқақ, қорқақ.

ӘЙЕЛ.Сен қорқақсың! Шыға алмай қорқып тұрған сен. Әкел қолыңды.

ПОНИ. Мама, мұнда қайдан жүрсіз?

ӘЙЕЛ. Ақымақ. Мен сенің шешең емеспін.

ПОНИ. Иә, күтіп жүрмін. Үйдің бәрін жинап қойдым. Ол жылай береді, жылай береді. Мама, сені іздейді. Кішкентай ғой ол әлі, мама! Әкем құшақтап алып бірге жылайды. Мен де жылаймын. Олар да жылайды. Қашан келесің?! Ол жылағанын қоймады, жылай берді, жылай берді. Ашуланып кеттім. Жанып тұрған пештің қақпағын аштым да, салып жібердім. Ааа, ол шыңғырып жылады. Қатты жылады. Кішкентай ғой ол әлі...

ӘЙЕЛ. Ақымақ. Мына ағаштың бұтақтарында адамның жандары өмір сүреді.

ПОНИ. Ол, жылады. Шыңғырып жылады. Сосын жоқ болып кетті. Пеште тек от жанып жатты, жанып жатты, жанып жатты (Айқайлап жүгіре жөнелді). Ааа, жанып жатты, жанып жатты, жанып жатты, жанып жатты... (ОЛ  келеді).

ОЛ. Пониға не болды? Айқайлап қашып келеді ғой.

ӘЙЕЛ. Ақымақ ол, ақымақ.

ОЛ. Бұған не болды екен?.. Ауруы қайта қозды ма?!

ӘЙЕЛ. (Шашын ұстатып) Ұстап көрші.

ОЛ. Қатты екен.

Әйел. Соңғы кезде шашым көп түсіп жүр. Әкем айтатын шашыңды жерге тастама, жинап жүр деп. (Өзінің сау шаштарын жұлып) Үйдегі шаштарымды пештің қуысына жинап қойдым,ұшып кетпесін деп.

ОЛ. Жұлмаңыз. Әлі түскен жоқ қой.

ӘЙЕЛ. Сен кімсің?

ОЛ. Квартирантпын.

ӘЙЕЛ. Мына ағашта өлген адамдардың кішкентай жандары отыр. Кәдімгі кішкентай нәрестелер. Бірақ, ересек адамдар. Қарашы, олар күледі. Өздері сондай ұялшақ. Адам көрсе, тығылып қалады.

ОЛ. Ойлап тапайтыныңыз жоқ.

ӘЙЕЛ. Олар қайтыс болған адамдардан шығып, туылатын адамдарға енеді. Осы екі арада мына ағашта өмір сүреді.

ОЛ.  Бұл  ағаш туралы кітаптан оқығанмын.

ӘЙЕЛ. Сенбей тұрсың ба?

ОЛ. Жоқ.

ӘЙЕЛ. Ана бұтақты көріп тұрсың ба? Сен өлгенде, сенің жаның сол жерге отырады. 

ОЛ. Ана, бұтақта ма?

ӘЙЕЛ.(Киімінен шүберек жыртып алып, ағашқа мініп ) Байлап қояйын. Жаның адасып, ұшып кетіп жүрмесін.

ОЛ. Адасып кетсе, қайда барады?

ӘЙЕЛ. Шексіздіктер әлеміне бет алады. Оған кетсе, сіз қайтып оралмайсыз.

ОЛ. Күлкілі. Бірақ, жақсы ертегі.

ӘЙЕЛ. Олар сондай нәзік. Ана қанішер болса, ағашты құлатпақшы.

ОЛ. Сонда, сіз... 

ӘЙЕЛ.Кішкентай кезімде найзағай соққан.

ОЛ. Охо. Тірі қалу мүмкіндігі өте аз.

ӘЙЕЛ. Кеттім.

ОЛ.Қайда барасыз?

ӘЙЕЛ. Понидың келетін уақыты болды.

ОЛ. Құдай бар дегенге сіз сенесіз бе?

ӘЙЕЛ. Ақымақ. (Әйел кетеді)

ОЛ. Жындылар қалай пайда болады екен! Бісміллә!. (Ағаштың үстіне шығып, шүберекті шешіп алмақшы болып жатқанда, Біреу келеді).

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Не істеп жатсыз?

ОЛ (шошып кетіп). Қорқытып жібердіңіз ғой.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Айып етпеңіз. Дауысым кейде қатты шығып кетеді.

ОЛ. Ан, әйелмен сөйлестім.

ЕКІНШІ ЕРКЕК.Тағы не ойлап тапты?

ОЛ. «Мына ағашта адамның жандары өмір сүреді» -  дейді.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Сіз соған сендіңіз бе?

ОЛ. Дауыстарын естігендей болдым.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Қызық. Адамның жаны қайда кететіні жайлы дінімізде айтылды ғой.

ОЛ. Дұрыс қой. Оған күмәнім жоқ. Бірақ, сыбырласқандары құлағыма келді.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Сіз елестетіп алдыңыз.

ОЛ. Мүмкін.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Ұмытыңыз.(Ағаштың түбіне шақырып) Мында келіңіз. Қараңызшы, біреулер жүрген жоқ па?

ОЛ. Жоқ, ешкім көрінбейді.

ЕКІНШІ ЕРКЕК.( Ағаштың түбінен қобдишаны алып шығып ) Мыналарды көрдіңіз бе?

ОЛ. Мыналарыңыз не?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Гранаталар.

ОЛ. Шын граната ма?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Тыныш. Осыларды пайдаланамыз.

ОЛ. Мынандай болады деп ойламаппын.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Дайынсыз ба?

ОЛ. Алып көрсем бола ма? (Қобдишаның  ішінен  бір гранатаны алып)

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Сақинасын тартып қалсаңыз болды.

ОЛ. Қалай болар екен, ә? Өмірімде қару ұстап көрмеген едім.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Түк қиындығы жоқ. Қасымда жүрсеңіз болды, өзім үйретемін.

ОЛ. Мынандай жоспар да болады деп ойламап едім.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Енді артқа қайтатын жол жоқ.

ОЛ. Өзім де түсініп отырмын. Мынау дегеніңіз (Қолындағы гранатаны көрсетіп) соғыс қой. Сонда (Көрермендерді көрсетіп) ана жүргендердің денесін шашып тастай ма?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Басқа бізде жол жоқ.

 

«Пони. Әй  Пони қайдасың?» деген әйелдің дауысы шығады. Екеуі қобдишаға салып. тығып тастайды. Ол мен Екінші еркек аспанға қарап тұрады.

 

ОЛ. Ана жұлдыздарда біреулер өмір сүре ме?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Өмір сүретін болу керек. Құдайдың құдіретіне шек келтіруге болмайды ғой.

ОЛ. Бос жер көп шығар...

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Сатылып кеткен болу керек...

ОЛ. Ана жаққа біздікілер жете алмады ғой.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Өзге ғаламшарлықтар тұрып жатқан шығар...

ОЛ. Олар немен дем алады екен?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Ауамен шығар.

ОЛ. Ауамен біз демаламыз.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Олар да демалатын шығар

ОЛ. (Иығын көтеріп) Қалай ойлайсыз, ол ғаламшарлықтар да квартирант ұстай ма екен?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Солай шығар...

ОЛ. Сіз не, қылжақ етейін дедіңіз бе? Бірдеңе айтсам болды, солай шығар-шығар деп, мазақ қылып...

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Жоқ. Толқып тұрғаннан шығар.

ОЛ. Иә, ол жағдай да бар екен ғой. Ұмытып кетіппін. Айыпқа бұйырмаңыз.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Сонымен, қосылатын болдыңыз ба?

ОЛ. Білмеймін. Жүрегім дауаламайтын сияқты.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Сіз қасымда тұрсаңыз болды. Өзім-ақ бастаймын.

ОЛ. Батыста, босқын болып келсең, үй береді екен.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Тегін бере ме?

ОЛ. Білмедім. Жалға беретін  шығар. Жалпы олар иттерін де далаға тастамайды ғой.

ЕКІНШІ ЕРКЕК.  Ммм. Шығыста үйлердің көбі бос тұр.

ОЛ. Барып, орналасып алса ғой.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Құжат сұрайтын шығар.

ОЛ. Бізді де  басып алса ғой...

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Сәл, шыдаңыз. Біздің қолымыздан келеді.

ОЛ. Олар не болды? Қосылатын болды ма?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Үлкен төңкеріс болғалы тұр.

ОЛ. Жазығы жоқ қой мыналардың.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Біздің жағдаймызды  ойлады ма?

ОЛ. Ойлаудың өзі қорқынышты.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Сізді күтеміз. Ертең дайындыққа келіңіз.

ОЛ. Білмеймін, қорқып тұрмын.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Енді сіз бәрін білесіз. Артқа жол жоқ. Бізбен біргесіз, не... Мен үйіме барайын.  Ескертпеді деп жүрмеңіз. (Шығып кетеді)

ОЛ. (ақырын ғана) Қорқытпақшы ғой.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Тыныш. (ӘЙЕЛ келеді)

ӘЙЕЛ. Пони, әй Пони, қайдасың? Үйге қайт, түн болды. Пони! (Екеуін көріп) Сендер екеуің не істеп жүрсіңдер?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Шаруаң болмасын.

ӘЙЕЛ. Сен жауыз адамсың. Мынаған ерме. Арты жақсылыққа апармайды.

Бір топ болып жүктерін көтеріп, көңілді күліп ОЛАР өте шығады

ӘЙЕЛ. Қалалық болуға деген арманы бар тағы бір кедей көшіп келді. Бұлар қалаға бақытты болып көшіп келеді, бақытсыз болып кетеді. Пони, әй Пони, қайдасың? Пони, әй Пони, үйге қайт! Түнде қасқыр жүреді, аю жүреді, мыстан кемпір ұрлап кетеді. Пони, қайдасың? Үйге қайт! (Шығып кетеді).

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Көңіліңізге алмаңыз, оттай береді.

ОЛ. Жәй адам емес сияқты...

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Жындының бәрі жәй адам деп кім айтты.

ОЛ. Өзін найзағай соққанын айтты.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Қайтесіз, жындымен жынды болып. Жүріңіз, қайтайық.

ОЛ. Жоспарды біліп қоймаса болды.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Кім білсін...

 

 

IV КӨРІНІС

 

Пони ағаштың қасында өзімен-өзі сөлесіп отыр.

ПОНИ. Маған ұнамайды. Мені есі ауысқан деп санайды. Олармен қалай араласу керек екенін білмеймін. Олар мені мазақтайды. Маған үңгірдегі атамен сөйлескен ұнайды. Мені түсінеді, жұбатады. Кейде ол жерге барғым келмейді. Бірақ, мен келмесем, ол ренжіп қалады. Ол мені күнде күтеді. Менің үңгірім сондай жылы... Маған жалғыз қалған ұнайды. Менің кішкентай атым бар. Оған «Құлыншақ» деп ат қойдым. Біз үңгірде таныстық. Ол сондай жабырқаулы болды. Мен оның жанын түсіндім. Осы сәттен бастап біз біргеміз. Мен оны бәйгеге қосқым келеді. Ол сондай жүйрік. (Екінші еркек келіп, ағашты шаба бастайды)

ПОНИ. Тиіспе деймін. Тиіс-пе, тиіс-пе, тиіс-пе...  Ағашқа тиіспе деймін. Ағаш құласа, ол келмей қояды.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Жоғал, бар көзіме көрінбей!

ПОНИ.  Шаппашы, атам тағы келмей қояды.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Атаңмен бірге құры! Қазір кетпесең, бар ғой, басыңды жарамын!

ПОНИ. «Ата-ау, басымды жарамын» деді мынау. Ата, ата-ау, қайдасың? Мынау ағашты шауып жатыр!

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Үй, Әкеңнің аузы...  кетесің бе, жоқ па?!

ПОНИ. Кетпеймін, кетпеймін!

ЕКІНШІ ЕРКЕК. (Көтеріп алып лақтырып) Мә, кетпесең! Көрсетем саған кетпегенді! Кет, жоғал бар!

ПОНИ. Ұрма! Ұрма! Кетпеймін бәрібір! 

ЕКІНШІ ЕРКЕК (Тепкілеп). Мә, кетпесең! Мә, ендеше! Иттің баласы! Көрсетем саған кетпегенді!..

ПОНИ.  Құдай-ай! Құдай-ааааййй!

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Зарлама дедім ғой!

ӘЙЕЛ. (Жүгіріп келіп араша болып). Ей, тиіспе оған! (Жылап жатқан Пониды құшақтап). Өлтіресің оны! Келе ғой. Болды.  Бәрі өтті. Неге тисесің әлсізге?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Бар, екеуің де жоғалыңдар.

ӘЙЕЛ. Жүре ғой, үйге барайық. Мен саған ыстық сүт пісіріп қойдым.

ПОНИ. Бармаймын. Мынау ағашты құлатады.

ӘЙЕЛ. Құлатпайды. Ертең атаң келіп өзін ұрады.

ПОНИ. Атам келеді ғой, иә?

ӘЙЕЛ. Иә, атаң келеді. Мына қанішердің сазайын береді.

ПОНИ. Сүт пісіріп қойдың ба маған?

ӘЙЕЛ. Жүре ғой, үйге барайық.

ПОНИ. Ана адам жауыз, иә?

ӘЙЕЛ. Иә, қатыгез адам.

 

Әйел Пониды жетектеп кетіп қалады. Екінші еркек ағашты шаппақ болып барып, балтасын лақтырып жібереді.

 

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Қарғыс атсын бәрін! (Қасына Ол келіп)

ОЛ. Көңілсіз отырсыз ғой.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Түсінбеймін.

ОЛ. Қиын сияқты.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Өте қызық.

ОЛ. Осындай болады деп ойламаппын.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Ойлаған жоқсыз ба?

ОЛ. Мүлдем.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Мен ол кезде көп ойлайтынмын.

ОЛ. Әйеліңізді өртеп жіберіп, бейнетаспаға түсіріп тұрғаныңыз рас па?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Кімнен естідіңіз?

ОЛ. Понидың әйелі.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Қызық өзі.

ОЛ. Әйеліңізді өртегеніңіз бе?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Ойлап таппайтыны жоқ.

ОЛ. Әйеліңіз бе?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Ана Понидың қасындағы әйелді айтам.

ОЛ. Оған не болды?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Шығармайтыны жоқ.

ОЛ. Өтірік болғаны ғой.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Жынданған әйел ғой.

ОЛ. Мені өлген итіне ұқсатты.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Сізге қызық емес шығар. Түнде түс көрдім.

ОЛ. Не көрдіңіз?.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Кейін ұйықтау мүмкін болмады.

ОЛ. Айтқыңыз  келмей ме?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Жалпы маған түнде ұйықтау өте қиын. Көзімді жұмсам болды, сасып, шіріп жатқан денеме қарап тұрамын. Өз денемнің сасық исі мұрныма келіп, ұйықтай алмаймын.

ОЛ. Қалай шыдап жүрсіз.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Енді қайда барамын.

ОЛ. Ұйықтардың алдында жаратушыға рахмет айтасыз ба?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Сіз мені кім деп ойлайсыз? Онсыз бола ма?! Рахмет айтып, тәубаға келу керек! Бәрі, бірде біраз адамның қанын жүктеймін. Сондықтан, кешірім сұрау да артық етпейді.

ОЛ. Барлығы бір ұлтарақтай жер үшін.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Осылай тартып алмасақ, басқа еш жолы жоқ.

ОЛ. Сізге ризамын.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Ертең өлгенде ғана жер бұйыратын болды ғой.

ОЛ. Осы уақытқа дейін жерсіз көмілмей қалған адамды естімедік.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Мен келіспеймін. Тірі кезімде ала алмаған жердің, өлгеннен кейін алып, бақытты болмай-ақ қояйын.

ОЛ. Сөзіңіз шындыққа сәйкеседі.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Мүмкін біз таңдаулы адамдар шығармыз! Бізге тапсырған шығар... Осы миссияны аяғына дейін апарып орындау бізге міндеттелген шығар.

ОЛ. Мүмкін. Бірақ, мен ол туралы ойланғым келмейді. Жер алсам болды.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Сәл шыдаңыз. Жетеміз.

ОЛ. Әлгі гранатаны беріңізші.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Оны қайтесіз?

ОЛ. Жаттығу жасап үйрене берейін.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Қараңыз, ешкім жоқ па?

ОЛ. Байқалмайды. (Екінші еркек ағаштың түбінен гранатаны алып беріп)

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Байқаңыз, жарылып кетіп жүрмесін. 

ОЛ. Сонда мына темірді тартамын ғой?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Иә, тартып қаласыз да, лақтырасыз. Лақтырған кезде жата қаласыз.

ОЛ (Қимылын қайталап). Осылай ма?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Дәл солай. Мүмкіндігіңізше, нысананы көздейсіз ғой.

ОЛ. Мен ойлағандай аса қорқынышты емес сияқты ғой (Гранатаны екі қолына кезек кезек секіртіп).

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Жындысыз ба? Олай ойнамаңыз, атылып кетеді. Әкеліңізші бері, салып қояйын. Мына түріңізбен жарасыз бізді (Гранатаны орнына салып жатып).

ОЛ. Маған сенбейсіз бе?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Сенемін. Дегенмен де сақтық артық етпейді. Жақында бізге тағы да қару әкеліп береді.

ОЛ. Сонымен, қашан бастаймыз?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Өзім айтамын. Әлі бұйрық келген жоқ.  Сіз дайын жүріңіз.

ОЛ. Мен дайынмын. Бір сұрақ бар.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Айта беріңіз.

ОЛ. Әйел, бала-шағамды не істеймін?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Оны ойластырамыз. Мен өзім сізге бәрін айтамын.

ОЛ. Сізге сенемін. Түсіңіз туралы айтпадыңыз ғой.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. (монолог) Түс дейсіз бе?! Есімнен шығып кетіпті. Қазір... Қызықты болады деп ойламаңыз. Түсімде, осы ағаштың түбіне отырып алып, ауылда қайтыс болғандарды  түгендеп шықтым. Басқы үйлерден бастап айтайын: (Саусақтарымен санап) Имаш шал кемпірімен, Димаштың атасы кемпірімен, Игіберді арақтан уланып, Райып кемпірі және ұлы Оралмен, Жанғалидың ұлы Алтынбек асылып, баласы болмай Мәліктің Қарлығашы, Оразәлі шал Марияш кемпірімен, Абайдың бірінші әйелі, жылқышы Өмірбек, көзі көрмей қалған Темірбек шал, тағы кімдер бар еді...  Қара шал  Мұрат бауырдан, оның көршісі әртіс Әмина рактан, Валия тәте ауырып өлді. Бір-бір топырақ мола болып, ауылда да біраз адам қайтыс болыпты ғой...

ОЛ. Өлімді неге көп қозғайсыз?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Мен кінәлімін бе?

ОЛ. Сіздің бұл әрекетіңіз дұрыс емес.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Енді не істеймін.

ОЛ. Сонда менде өлемін бе?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Мен сізге өлесіз деген жоқпын.

ОЛ. (денесінің мүшелерін ұстап) Мына, мына, мына денені қалдырып қалай кетемін. Қимаймын ғой... Қалай қиясың... Ақылға сыйымсыз. Мен Пониға барып келейін, мүмкін, Құдайдан сұрап денемді алып қалар. Ол құдаймен сөйлесіп жүр ғой...

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Ақымақ болма. Денесін қайтарған Құдайды қашан көрдің?

ОЛ. Жоқ. Менің әлі өлгім келмейді. (Шығып кетеді)

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Кімнің өлгісі келеді дейсің...

 

V КӨРІНІС

 

Екінші Еркек ағашты әлі шауып жатыр. Атына мініп Пони келеді.

Пони. Дігідүк, дігідүк, дігідүк, дігідүк... (айқайлап) Тонап кетіпті! Тонап кетіпті! Байқұс жер іздеп жүр еді, тонап кетіпті! Түк қалдырмапты. Әйелі екеуі тиындап жинаған ақшасын алып кетіпті. Не деген жабайылық?! Құдайға жеткізу керек мұны. Тырр, тырр, тырр, жануарым.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Кімді кім тонап кетіпті?

ПОНИ. Балтаңызды шошайта бермеңізші, атым үркіп жатыр. Тырр, тырр...

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Ей, Пони, кімді тонап кетіпті?

ПОНИ. Естідіңіз бе? Мені шақырып жатыр.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Кім? Қайда?

ПОНИ. Үңгірге.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Ей, жынды, басымды қатырмай, жоғалшы. Сенсіз де бас қатыратын іс көп.

ПОНИ. Үй шу! Шу, шу! Шапғ құлыншақ. Бізді тыңдайтын жерге шап. Дігідүк, дігідүк, дігідүк, дігідүк... (Ашулы, әрі мас ОЛ келеді)

ОЛ. Атасының аузын ұрайын барлығының! Сонда менің бүкіл өмірім, осы төрт қабырғаға  телміріп өте ме? Сүйегім біреудің квартирасынан шығатын шығар. Әкесінің аузы... жетесіңдер... Тфу, мә! (қолын шығарып).

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Қойыңыз. Сіз массыз.

ОЛ. Естідіңіз бе? 

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Қиын болған екен.

ОЛ. Қиыныңыз не? Сұмдық болды. Әйеліміз екеуміз  он жыл жинап едік...

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Не ойларыңыз бар?

ОЛ. Ит қылып соямын. Өлтіремін оны. Өлі денесін іліп қойып, шыбын тыштыртып, құрттатып жіберемін. Көрсетемін, адамды қалай қорлауға болатынын.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Кім екенін білесіз бе?

ОЛ. Сіздің алдындағы жоспарыңыз не болды?

ЕКІНШІ ЕРКЕК (Жан-жағына қарап). Жиналып жатырмыз.

ОЛ. Мені бірге ала кетіңдер.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Міндетті түрде.

ОЛ. Бәрінің қанын шашамын. Көрсетем оларға қорлағанды.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Тыныш, тыныш. Дауысыңызды қатты шығармаңыз, естіп қояды.

ОЛ. Атасының аузын ұрайын... Неден қорқамын?! Онсыз да түк қалмады.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Сіз барып демалыңыз. Көңіліңіз орныңызға түскенде маған келерсіз. Өзіңіз түсініп отырған шығарсыз. Құлақтардан қашқанымыз дұрыс қой. Тынышы мен сізді апарып тастайын. Қазіргі жағдайыңызбен біреуге айтып қойсаңыз... Жүріңіз.

ОЛ. Бармаймын ешқайда. Маған гранатаны беріңіз

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Оны қайтесіз?

ОЛ. Мыналардың қандарын сорамын.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Сіз ақылға көніңіз. Әлі уақыты келген жоқ. Жүріңіз апарып тастайын.

ОЛ. Жоқ, маған гранатаны беріңіз!

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Мен сізге адамның сөзімен айтып тұрмын. Ашуға берілмеңіз, ақылыңызды жиыңыз. Әлі уақыты келмеді, текке өліп қаламыз.

ОЛ. Мен де бірге барам ғой?

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Міндетті түрде.

ОЛ. Тиындап жинаған ақшама кеткен уақытымды ойласам, өліп қалғым келеді.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Оңай берілмеңіз. Бізге де күн туады.

ОЛ. Бала-шағамның тамағынан жырып жинап едім ғой...

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Шыдаңыз, бәрі болады бізде.

ОЛ. Рахмет, бауырым. Маған көмектескенің үшін.

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Жүріңіз, апарып тастайын. 

 

 

VI КӨРІНІС

 

ОЛ қайтып келеді. Мас.

ОЛ. Мен оған көрсетемін әлі, кім екенімді! Ойлайтын шығар үндемегеніме сорлы бишара екен деп. «Еркек емессің, еркек емессің» деп намысыма тиеді ғой. Қазір көрсетем, сендерге қандай шешеден туғанымды. Осы уақытқа дейін біреудің үйшігін жалдап жүргенге мені кінәлаған екенсің. Ал мен басқаша ойлаймын. Бұл сорлыны тонай беруге болады деп санайсыңдар, иә?.. Тфу, ешқандай әділеттік жоқ! Қане, сенің қасиеттілігің! Астыңнан балтамен шапқылап жатқанда тыпыр етпей, қозғалмай тұрсың. Сенің мына бұтақтарыңда адамның жандары өмір сүреді иә?! Сонда біздің жанымыз мына қауқарсыз ағашқа байланып тұрыпты ғой. Кешір, бірақ бұл күлкілі. Сенімен сөйлесіп тұратын менде уақыт жоқ. Мен адамзаттың алында өз миссиямды орындауым керек. (Параллель әлемнен елес болып  қолында таяғы бар ақсақал көрінеді. Ол оны көріп). Ақсақал түн ішінде не істеп жүрсің? Жатпайсың ба үйіңде? Осы шалдар да қалай  ұйықтауды білмейді. Жыбыр-жыбыр етіп жүре береді, жүре береді. (Абыз  қараңғыға сіңіп көрінбей кетіп, қайта шығады. Екінші рет өтіп бара жатқанға аң-таң болып қалған ОЛ артынан айқайлап). Ей, шал, қайда кетіп қалдың? Мен сені таныдым. Сені мына жерде көргем. Саған бізде бір ес ауысқан әйел тілегін айтты. Ол: «Мен кішкентай қыз болғым келеді. Менің өлгім келмейді. Мені қайтарыңдар» - деп айтты. Мен уәдемді орындадым. Ата, естисің бе? Мен уәдемді орындадым. (Қолын бір сілтеп) Мынау да күлкілі. Онсыз да менің жасайтын ісім көп.

 

Ол ағаштың түбіндегі гранатаны алып кетіп қалады.

 

VII КӨРІНІС

 

Қатты гранатаның жарылысы болады. Адамдар біткен ойбайлап сахнадан ары-бері қашады. Сахнаның бұрышына барып, бір топ болып үйіріліп қарап тұрады. Пони атпен ары-бері шауып жүр.

ПОНИ. Дігідүк, дігідүк, дігідүк, дігідүк...(айқайлап) Жарылып кетіпті байқұс. Денесі шашылып қалыпты. Дігідүк, дігідүк, дігідүк, дігідүк... Өмір бойы өз үйі болмай кетті... Дігідүк, дігідүк. Біреудің квартирасының жанында жарылыпты.  Мұны құдайға жеткізу керек. Мүмкін естімеген шығар... Жаңа бөлініп қалған  денесін шығарып жатқанда қалтасынан шүберекке оралған бір уыс топырақ шығыпты... Кәдімгі жердің топырағы.

(Бір топ олар шулап)

ОЛАР. Туған жерінің топырағы.

ОЛАР. Әке-шешесінің зиратының топырағы.

ОЛАР. Жоқ, жоқ, туған жерінің топырағы.

ОЛАР. Әке-шешесінің зиратының топырағы деймін.

ПОНИ. Олар таласып қалды. Шу, жануар, шуу... Ешкімге керек жоқ болып осылай өліп қалды. Шу, жануар, шуу... Мұны тезірек құдайға жеткізу керек. Шу, жануар, шуу...

ОЛАР (Бір-біріне сыбырлап). Жер беретін болыпты.

ОЛАР. Қойшы. Тегін бе?

ОЛАР. Иә.

ОЛАР. Тегін Жер беретін болыпты.

ОЛАР. Жері жоқтарға жер береді екен.

ОЛАР. Жер таратып жатыр дейді...

ЕКІНШІ ЕРКЕК. Атасына нәлет! Қарғыс атсын бәрін! (Ағашты балтасымен қатты-қатты ұрғылап-ұрғылап жіберіп, отыра кетеді (Мына жерде ағашты құлатса да болады. Режиссердің шешіміне байланысты). Әйел көрермендерге жақын келіп).

ӘЙЕЛ. Ха-ха-ха! Қалалық болу арманы бар тағы бір кедей өлді! Өлді де, көзі топыраққа толды. Өз жерінде шаңырағының ірге тасын қалайтын жер таба  алмай...  Ха-ха-ха-ха... Ей, адамдар! Адамдар! Құйрығы жоқ, жалы жоқ. Аяғы жоқ, қолы жоқ. Құйрығы жоқ, жалы жоқ. Аяғы жоқ, қолы жоқ... Өліп қалыпты! Құйрығы жоқ, жалы жоқ. Өз жеріне өзі өгей болып, өлді де қалды деген осы. Аяғы жоқ, қолы жоқ. Құйрығы жоқ, жалы жоқ...

 

СОҢЫ